Trong bối cảnh ngành Công Nghệ Thông Tin (CNTT) đang phát triển mạnh mẽ, mở ra vô số vị trí làm việc cho mọi người. Trước cơn sốt của ngành này, việc trang bị kiến thức về lập trình, công nghệ thông tin đang trở thành một kỹ năng không thể thiếu, như một loại “ngôn ngữ” tiếp theo mà chúng ta cần nắm vững. Vậy, lập trình là gì và có những kiến thức lập trình cơ bản nào để bắt đầu học lập trình? Hãy cùng Coding Guru giải đáp những câu hỏi này trong bài viết sau đây!
Lập trình là gì?
Lập trình là quá trình sử dụng các ngôn ngữ lập trình, đoạn mã lệnh, và các tiện ích có sẵn để xây dựng các chương trình phần mềm, trò chơi, và ứng dụng hệ thống xử lý trang web. Nó hỗ trợ người dùng thực hiện các lệnh máy tính và tương tác qua lại với nhau thông qua các thiết bị điện tử. Lưu ý rằng, lập trình là một nhánh của Công nghệ thông tin, không phải là công nghệ thông tin bạn nhé! Và những người làm nghề lập trình trên sẽ được gọi là lập trình viên.
Hiện nay, trên thị trường có vô số ngôn ngữ lập trình khác nhau, mỗi ngôn ngữ mang đến ưu điểm và nhược điểm riêng, được sử dụng để phát triển các ứng dụng đa dạng. Mỗi lập trình viên thường chọn làm việc với một hoặc một số ngôn ngữ lập trình cụ thể. Ngoài việc viết mã code, họ thường còn tham gia vào quá trình thiết kế, xây dựng, sửa chữa, bảo trì, và nâng cấp hệ thống.
Xem thêm: Lập trình viên là gì? Hướng đi của lập trình viên trong tương lai
Ứng dụng trong đời sống của lập trình là gì?
Lập trình đóng một vai trò quan trọng trong nhiều khía cạnh của cuộc sống hiện đại. Vậy ứng dụng của lập trình lad gì? Dưới đây là một số ứng dụng quan trọng của lập trình:
- Ứng dụng Di động: Lập trình di động giúp tạo ra các ứng dụng trên điện thoại di động, cung cấp nhiều dịch vụ từ giải trí đến công việc và quản lý cá nhân.
- Trang web và Blog: Ứng dụng lập trình web là gì? Lập trình web làm cho việc tạo ra trang web và blog trở nên dễ dàng, giúp mọi người chia sẻ thông tin, kinh nghiệm, và tạo cộng đồng trực tuyến.
- Quản lý Tài chính: Ứng dụng quản lý tài chính được phát triển thông qua lập trình, giúp người dùng theo dõi, quản lý và lên kế hoạch ngân sách cá nhân.
- Giáo dục Trực tuyến: Đối với nền tảng này, ứng dụng của lập trình là gì? Nền tảng giáo dục trực tuyến sử dụng lập trình để tạo ra các khóa học, giúp mọi người học tập từ xa và phát triển kỹ năng mới.
- Mạng xã hội: Lập trình đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển các mạng xã hội, tạo ra nền tảng để kết nối và tương tác giữa người dùng trên khắp thế giới.
- Dịch vụ Giao hàng và Vận chuyển: Các ứng dụng dịch vụ giao hàng và vận chuyển được xây dựng thông qua lập trình, giúp người dùng đặt và theo dõi đơn hàng của họ.
- Quản lý Sức khỏe: Các ứng dụng theo dõi sức khỏe và tập luyện, cũng như hệ thống quản lý bệnh lý, được phát triển thông qua lập trình để hỗ trợ quản lý sức khỏe cá nhân.
- Dịch vụ Ngân hàng trực tuyến: Lập trình giúp xây dựng các ứng dụng và trang web ngân hàng trực tuyến, tạo ra cơ hội để thực hiện các giao dịch tài chính một cách thuận tiện.
- Thể thao điện tử: Khi đề cập đến lập trình mà không nhắc đến các trò chơi điện tử thì thực sự thiếu sót. Ứng dụng tong mảng game của lập trình là gì? Lập trình game là một lĩnh vực phát triển mạnh mẽ gần đây, được nhiều người đam mê và muốn theo đuổi. Thu nhập hấp dẫn và tiềm năng lớn là những điều mà mọi người nghĩ đến khi nói về lập trình game. Tuy nhiên, để tham gia vào ngành công nghiệp này, bạn cần phải nỗ lực hết mình và xây dựng nền tảng kiến thức lập trình một cách vững chắc.
- Quản lý Dự án và Công việc: Các ứng dụng quản lý dự án giúp người dùng theo dõi tiến độ công việc, quản lý thời gian và tương tác nhóm thông qua các tính năng lập trình.
Xem thêm: Hướng Dẫn Học Viết Code Chuẩn Cho Người Mới Bắt Đầu Từ A – Z
Kiến thức cơ bản về lập trình mà bạn cần nắm vững
Kiến thức lập trình là gì? Việc trang bị kiến thức này có quan trọng hay không? Điều này đặc biệt quan trọng trong lĩnh vực công nghệ thông tin, với hệ thống kiến thức có tính logic và theo trình tự. Đối với những người mới tiếp xúc với lập trình, những kiến thức cơ bản như hàm, biến, mảng, vòng lặp,… đều là những điều không thể thiếu. Dưới đây là danh sách những kiến thức cơ bản mà những người mới bắt đầu học lập trình nên trang bị.
Xây dựng và rèn luyện tư duy lập trình
Tư duy lập trình là gì? Tư duy lập trình là cách thức mà các nhà lập trình viên sử dụng để phân tích và giải quyết vấn đề, từ đó đưa ra cách giải quyết tối ưu nhất. Sau khi chọn được phương án phù hợp, các lập trình viên sẽ chuyển đổi nó thành mã code.
Nhiều người nghĩ rằng, tư duy lập trình chủ yếu liên quan đến việc hiểu và ứng dụng các thuật toán. Chỉ cần biết cách sử dụng những thuật toán này, người đó sẽ có tư duy lập trình xuất sắc. Hoặc có thể đơn giản xem tư duy lập trình là quá trình tìm cách giải quyết vấn đề, và sau đó làm thế nào để biến giải pháp đó thành mã code.
Tuy nhiên, trong thực tế, tư duy lập trình không tồn tại như một đối tượng cụ thể. Nó thực chất là một kỹ năng được tích lũy thông qua quá trình học và rèn luyện hàng ngày. Việc xây dựng và rèn luyện tư duy lập trình rất quan trọng với lập trình viên.
Cấu trúc dữ liệu và giải thuật
Cấu trúc dữ liệu và giải thuật trong lập trình là gì? Cấu trúc dữ liệu và giải thuật (CTDL & GT) là khái niệm mô tả việc kết hợp và áp dụng một hoặc nhiều cấu trúc dữ liệu cùng một hoặc nhiều thuật toán để đạt được đầu ra mong muốn một cách tối ưu và hiệu quả, đặc biệt khi xử lý dữ liệu lớn. Khi các ứng dụng trở nên phức tạp và dữ liệu ngày càng lớn, chúng thường sẽ phát sinh ba vấn đề chung mà các ứng dụng phải đối mặt:
Tìm kiếm dữ liệu
Đối mặt với việc tìm kiếm một sản phẩm trong tỷ tỷ dữ liệu ngày càng lớn, hiệu suất tìm kiếm trở nên chậm hơn khi dữ liệu phát triển. Việc sử dụng CTDL & GT sẽ giúp cải thiện hiệu suất trong quá trình tìm kiếm.
Tốc độ bộ xử lý
Dù tốc độ bộ xử lý rất cao, nhưng nó bị giới hạn khi dữ liệu tăng lên đến hàng tỷ dữ liệu. CTDL & GT hỗ trợ tối ưu hóa xử lý dữ liệu và giảm thiểu tác động đối với tốc độ bộ xử lý.
Nhiều yêu cầu đồng thời
Trong trường hợp hàng nghìn người dùng đồng thời tìm kiếm dữ liệu trên một máy chủ web, máy chủ có thể gặp lỗi khi xử lý đồng thời nhiều yêu cầu. CTDL & GT sẽ giúp giải quyết vấn đề này và tăng khả năng đáp ứng của hệ thống.
Cấu trúc dữ liệu được phát triển để giải quyết những thách thức này và “giải cứu” các tình huống xử lý dữ liệu lớn của các ứng dụng một cách hiệu quả.
Xem thêm: Nên tự học lập trình không? Mới học lập trình nên bắt đầu từ đâu?
Lập trình hướng đối tượng – Object Oriented Programming
Lập trình hướng đối tượng trong lập trình là gì? Lập trình hướng đối tượng (Object Oriented Programming, viết tắt là OOP) là một phương pháp lập trình cho phép các nhà phát triển tạo ra các đối tượng trong mã nguồn, trừu tượng hóa các đối tượng thực tế trong thế giới xung quanh. Trước đây, trong lập trình hướng thủ tục, code thường được tổ chức thành các hàm để xử lý. Ngược lại, khi sử dụng lập trình hướng đối tượng, code được tổ chức thành các đối tượng để xử lý.
Lập trình hướng đối tượng ra đời để khắc phục nhược điểm của các phương pháp lập trình trước đó. Cụ thể, nó mang lại những lợi ích sau:
- Dễ dàng quản lý code khi có sự thay đổi chương trình: Các đối tượng có thể được thay đổi mà không làm ảnh hưởng đến các phần khác của chương trình, giúp quản lý code dễ dàng hơn khi có sự thay đổi.
- Dễ mở rộng dự án: Việc thêm mới các đối tượng hoặc thay đổi các đối tượng hiện có trở nên dễ dàng, giúp mở rộng dự án một cách linh hoạt.
- Có tính bảo mật cao: Sử dụng khái niệm của đối tượng và trừu tượng hóa giúp bảo mật mã nguồn, giữ cho các phần mã không bị tiết lộ một cách dễ dàng.
- Có thể sử dụng mã nguồn, tiết kiệm tài nguyên: Việc tái sử dụng đối tượng và code giúp tiết kiệm tài nguyên và thời gian phát triển, vì các phần mã đã được xây dựng có thể được sử dụng lại trong nhiều ngữ cảnh khác nhau.
Ngôn ngữ lập trình là gì?
Ngôn ngữ lập trình là cơ sở và đóng vai trò quan trọng trong lập trình. Hiện nay có đến hàng nghìn ngôn ngữ lập trình khác nhau trên toàn cầu. Tuy nhiên, để bắt đầu học, bạn chỉ cần tập trung vào một số ngôn ngữ phổ biến.
Theo khảo sát của Stack Overflow năm 2020 và 2021, JavaScript, HTML/CSS, Python và SQL được xác định là những ngôn ngữ lập trình phổ biến nhất trên thế giới. Trong số này, Java đã giữ vị trí dẫn đầu liên tục trong suốt 9 năm. Điều này chứng minh sức ảnh hưởng rộng lớn của Java trong lĩnh vực lập trình. Bạn có thể học ngôn ngữ này khi mới bắt đầu tự học lập trình.
Xem thêm: Ngôn ngữ lập trình: Cấu trúc và các loại ngôn ngữ phổ biến hiện nay
Hệ quản trị cơ sở dữ liệu quan hệ – Database Management System
Hệ quản trị cơ sở dữ liệu là một hệ thống được thiết kế để tự động và có tổ chức quản lý một lượng dữ liệu cụ thể. Các hoạt động quản lý này bao gồm việc chỉnh sửa, xóa, lưu thông tin và truy xuất (tìm kiếm thông tin) trong một tập hợp dữ liệu nhất định.
Nhờ vào các chức năng hữu ích và hiệu suất làm việc cao, nhiều hệ quản trị CSDL đã được phát triển với mong muốn ngày càng cải thiện khả năng xử lý dữ liệu cho các ứng dụng máy tính, trang web… Các hệ quản trị CSDL phổ biến hiện nay bao gồm: MySQL, Oracle, SQLite, MongoDB, PostgreSQL, Redis.
Phân tích và thiết kế hướng đối tượng trong lập trình là gì?
Phân tích và thiết kế hướng đối tượng là một phương pháp phổ biến được sử dụng để phân tích và thiết kế ứng dụng, hệ thống. Nó dựa trên một tập các nguyên tắc chung, những hướng dẫn nhằm giúp chúng ta tránh khỏi việc tạo ra thiết kế kém chất lượng. 5 nguyên tắc SOLID trong thiết kế hướng đối tượng:
Nguyên tắc Đơn trách nhiệm
Một lớp chỉ nên có một lý do để thay đổi, tức là chỉ nên thực hiện một chức năng đơn lẻ và duy nhất. Đặt nhiều chức năng vào một lớp có thể tạo ra sự phụ thuộc giữa chúng, khiến cho thay đổi một chức năng có thể ảnh hưởng đến các chức năng khác.
Nguyên tắc Mở Đóng (Open/Closed)
Các lớp, module, chức năng nên dễ mở rộng để thêm chức năng mới (Open) và đóng lại để tránh sự thay đổi (Close). Điều này giúp bảo toàn tính ổn định của mã nguồn khi thêm mới chức năng mà không làm ảnh hưởng đến phần đã được xây dựng.
Nguyên tắc Thay Thế Liskov
Lớp dẫn xuất (con) phải có khả năng thay thế được lớp cha của nó mà không làm thay đổi tính chất của chương trình.
Nguyên tắc Interface Segregation
Chương trình không nên buộc phải cài đặt một interface mà nó không sử dụng. Điều này giúp tránh việc có các phần không cần thiết và giữ cho hệ thống linh hoạt.
Nguyên tắc Phụ Thuộc Inversion
Các module cấp cao không nên phụ thuộc vào các module cấp thấp. Cả hai nên phụ thuộc thông qua lớp trừu tượng. Lớp trừu tượng không nên phụ thuộc vào chi tiết, mà ngược lại, chi tiết nên phụ thuộc vào trừu tượng.
Qua bài viết trên, chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu lập trình là gì, những kiến thức lập trình cơ bản. Việc nắm vững khái niệm và những nguyên tắc cơ bản này không chỉ giúp bạn hiểu rõ hơn về lập trình mà còn là bước đệm căn bản và quan trọng cho sự phát triển trong ngành lập trình này. Hy vọng rằng thông qua việc áp dụng những kiến thức này, bạn sẽ tự tin hơn khi bắt đầu học lập trình. Coding Guru chúc bạn học tập, phát triển không ngừng với đam mê và sáng tạo với nghề lập trình!
Xem thêm: PHP framework là gì? Top 10 PHP framework được ưa chuộng nhất hiện nay
